Suçun Rengi: Bülbül’ü Öldürmek

Bazı eserler, gazetelerin kitap eklerinde, tavsiye listelerinde ve dahası nitelikli yazarların eserlerinde sıkça karşımıza çıkar. Bazen de zevkine güvendiğimiz bir arkadaşın nazara vermesiyle fark ederiz onları. Ortada bir başarı vardır ki dilden dile dolaşıyordur. İşte, “Bülbülü Öldürmek” de bu tür eserlerden.

İsmi, niyeyse “Gül’ün Adı”nı anımsattı bana. İyi seçilmiş kitap isimleri, eser adına her zaman bir şanstır. Peki, niye bu isim verilmişti. Ne anlatıyordu, merak ettim. Epey bir okumadan sonra sorumun cevabını yine kitapta buldum. Baba Atticus, eline tüfek verdiği oğluna, “Arka avluda konserve kutularına ateş etmeni tercih ederim ama kuşların peşine düşeceğini biliyorum. İstediğin kadar saksağanı vur vurabilirsen ama unutma, bülbülü öldürmek günahtır,” diye nasihat veriyordu. Kitabın ismi buradan geliyordu demek. Ama bu sefer de, bülbülü öldürmeyi neden günah görüyor ki dedim içimden. Mutlaka bunun da bir cevabı vardı. Onu da buldum elbette; Bayan Maudie’nin konuşmasında. Kitap bütünüyle okunduğunda görülecektir ki, Atticus’un tırnak içindeki sözleri, romanın da omurgasıdır.

Lee’nin, eserine mekân olarak, Alabama’nın kurgu bir kasabası Maycomb’u seçtiği görülür. Üç çocuk, Scout Finch, ağabeyi Jem ve arkadaşları Dill, romanın öne çıkan kahramanlarıdır. Onların çocuk dünyalarında gerçekleşen macera ve kurgusal korkular ekseninde, neredeyse iki yüz sayfa boyunca belli bir ritimle ilerler kitap. Bu sırada, kasaba ve kişiler, toplumdaki bakış açıları zihne iyice yerleşir. Fakat sonunda, asıl kıvamını bularak hareketlenir ve kendini keyifle ve merakla okutmaya başlar.

Yine de kimi okurlar, mahkemenin başladığı bölüme kadar sıkılıp romanı elinden bırakabilir. Nitekim Gabriel Garcia Marquez’in “Yüzyıllık Yalnızlık”ını yüz sayfa kadar okuyup bıraktığımı hatırlıyorum. Geri kalan ve övülen kısmını ne zaman ve nasıl okuyacağımı bilmiyorum. Elbette bu bir tercihtir. Romanın değeri, bütün klasik ve büyük romanlarda olduğu gibi üslup, yoğunluk, inandırıcılık, doğallık, detayları ve insanı yakalama başarısından ve mesajlarını ustaca vermesinden gelir. Bundan dolayı, ismi öne çıkan eserleri okumaya koyulurken, başlarda sürükleyicilik aranmamalıdır.

Romanlar, karakterler üzerinde büyür. Bu eserde kötüyü Bob Ewell, kötünün baskısıyla gerçeği gizleyeni de kızı Mayella temsil eder. Suçüstü yakalanmış Zeliha misali o da kendini temize çıkarmak için kolay bir çıkış yolu bulur.  Kökü siyasete dayanan ve “En iyi savunma saldırmaktır” anlayışına sığınan Mayella, iftira silahını çekmekte tereddüt etmez.  Peki, mahkeme var mıdır? Vardır; ama hukuk yoktur.

Eserde, bütün ayrımcılığa ve dolayısıyla haksızlığa uğramışların sembolü olarak Tom Robinson karakteri karşımıza çıkar. Suçlanmıştır. Üstelik çocuk yaştayken ve bir beyazın işinde çalışırken sakat kalmıştır. Mağduriyetler onunladır. İnancından dolayı suçlanan topluluklar gibi o da renginden dolayı doğal suçludur! Hâlbuki inancın ve rengin suçu olmaz. Suç, insana mahsustur.

Kasabanın Maycomb Tribune adlı bir gazetesi ve bu gazetenin, sadece üst kattaki penceresinden bakarak mahkeme ve hapishane haberleri yapan Underwood adlı bir sahibi vardır. Haksızlığı diliyle düzeltme konumunda bulunan medya, içler acısı bir durumdadır yani. Şöyle bir düşünüldüğünde, romanda yaşanan gerçekler, bugün de güncelliğini korumaktadır.

Yazar bir yerde şu cümleyi kurar: “Güney Alabama’da mevsimleri birbirinden ayıran kesin çizgiler yoktur; yazlar sonbahara sarkar, bazen sonbahardan sonra asla kış gelmez…” Ama sanki bu cümleyle bir zıtlığı da nazara verir. Kitabın satırları arasında ilerledikçe, Maycom’da insanlar arasında aşılması zor çizgilerin hatta duvarların olduğu görülür. Yalnızca orada değil, bugün dünyanın dört bir yanında hâlen öylece duran bu sınırların ortadan kalkması için uzun bir zaman diliminde büyük bedeller ödenmiş ve ödenmektedir. Yine de ne kadar yol alınırsa o kadar kârdır.

Bununla birlikte, her devir ve dönemde, haksızlık karşısında dik duran birileri mutlaka bulunur. Kitapta, sadece siyahilerin değil, insan öznesine saygı duyan bütün onurlu kimselerin saygıyla ayağa kalkacağı bir hak savunucusu olarak Avukat Atticus Finch ön plana çıkar. Çünkü vicdan ve empati duygusu bunu zorunlu kılar. Çünkü karşımızdaki insanı kendimizden hareketle daha kolay anlayabiliriz. Bunun için yazar, Atticus’un diliyle şöyle der: “Basit bir sır öğrenirsen her türlü insanla anlaşman kolaylaşır, Scout. Bir insanı anlayabilmek için, o insanın baktığı açıdan bakmayı becerebilmelisin…”

Eserin sembol kişiliği Atticus, avukat olması ve hukuksuzlukla mücadele etmesi bakımından, aslen avukat olan ve ABD’de köleliği ortadan kaldıran başkan Abraham Lincoln’ü akla getirir. Atticus, mesleğinin gereğini yapan bir vicdan ve akıl adamıdır aynı zamanda. Her koşulda kendiyle çelişmemeye titizlikle dikkat eder. Oturmuş bir karakterdir. Bir yerde kızına şöyle dediği görülür: Sıfatları kaldırırsan geriye gerçekler kalır.” Berceste bir mısra ya da tek satırlık bir roman gibi etkileyicidir bu söz. Zira unvanı, rütbeyi, serveti, şöhreti… kaldırdığımızda, en saf ve en yalın haliyle geriye kalan, insandan başkası değildir.

Eserin, geniş mekânı Alabama bölgesi ve yayınlanma zamanı (1960) dikkate alındığında, yazarın Martin Luther King’e destekçi olduğu düşünülebilir. Çünkü King, ilk kez Alabama’da, henüz 24 yaşında, Baptist kilisesinin Pastörü olmuş, iyi eğitimli, ufku açık ve özgürlükçü bir lider olarak, Gandhi’nin “şiddete dayanmayan sivil itaatsizlik” felsefesini benimsemiş, halkların eşitliği ve siyahilere eşit haklar verilmesi konusunda adeta çığır açmıştır. Bununla birlikte “Scout” ismi de, ufak bir benzerlik ve çağrışımla yine King’i akla getirir. Çünkü King’in eşinin soyadı ve küçük oğlunun ikinci adı da “Scoot”tur.

Kitabın mesajı güçlüdür. Dişleri olan dişsizi ısırır. Boynuzu olan boynuzsuzu küper. Parası olan yoksulu ezer. Makamı mevkii olan, sıradanı çiğner. Öyle ya, hata ve kusur, küçük olanındır! Ortada bir suç mu var, garibin suçudur o! Siyah isen doğal suçlusun; azınlıksan da öyle! Süslü sokaklar, ışıklı caddeler, gösterişli binalar, parlak ve cakalı kanunlar yine seçkinler içindir. Kibir değişmez elbisedir. Seçkinler ve zorbalar için kendinden başka her şey ezilmeye, kullanılmaya mahkûm ve mecburdur. Hâlbuki renkler suçlu değildir; bakış açıları suçludur. Haksızlık karşısında bir anıt gibi dik duran birileri mutlaka bulunur.

Yaşlı dünyamızda, kimi yerde Siyahiler ve Kızılderililer kimi yerde de Yahudiler, Çingeneler ve Müslümanlar… ayrımcılığa ve haksızlığa uğratılarak kapanmaz yaralar açılmıştır. Bir ırkla, bir renkle, bir dinle, bir bölgeyle sınırlı değildir zulüm ve adaletsizlik. Asırlar boyunca süren kronikleşmiş ayrımcılık ve haksızlık belki de en çok siyahileri vurur. Onlar da bıkmadan ve usanmadan sürdürülen sistemli bir mücadeleyle, verilmeyen hakları söke söke almasını bilir. Martin Luther King, Rosa Parks, Malcom X, Nelson Mandela… gibi öne çıkan siyahi öncülerin yanında, farklı alanlarda sıradanlıktan sıyrılan pek çok kimsenin çabası ve gayreti başarıyla neticelenir.

Harper Lee, yaşadığı dar bir çevreden hareketle kurguladığı eseriyle, her başarılı yazar gibi yerelden evrensele ulaşmayı ve bu bir tek eseriyle klasikler arasında yer almayı hak eder. Dahası, bir kadın yazar ve bir beyaz olarak, ayrımcılığa dikkat çekmeyi ve normalleşmeye önemli bir katkıda bulunmayı başararak vicdanlı ve duyarlı kimseler arasında saygın bir yer edinir. Bu durum gerçekten alkışlanacak bir şeydir. Pulitzer ödülü ise işin küçük bir detayıdır sadece. “Bülbül’ü Öldürmek”in, aynı adla filme aktarıldığını, “Yeşil Yol” ve “Onurlu Bir Adam” gibi, siyahilere ayrımcılığı konu alan birçok filmin arasında çoktan yerini aldığını söylemeliyim.

18 thoughts on “Suçun Rengi: Bülbül’ü Öldürmek

  • Ekim 8, 2021 tarihinde, saat 16:02
    Permalink

    Bir de devam romanı var, yazar uzun yıllar sonra yazmış, Tespih Ağacının Altında. Zamanla nasıl değişiyor insan? sorusunun cevaplarından biri gibi geldi bana ama bu kitaptan daha acıklı sonuçta.

    Yanıtla
    • Ekim 9, 2021 tarihinde, saat 06:02
      Permalink

      Yazıyı hazırlarken biyografisinde gördüm ama henüz okumadım dostum. Kitabın Ismi hoşuma gitti. Gerçi “tesbih ağacı” Islami bir isim. Muhtemelen çeviri sebebiyle böyle olmuş. Iyi de olmuş. Şiirsel…

      Yanıtla
      • Ekim 9, 2021 tarihinde, saat 06:48
        Permalink

        Ağacın adı öyledir Türkçede. Başka adları da var. Sanırım akgünlük de deniyor ama emin değilim.

        Yanıtla
        • Ekim 9, 2021 tarihinde, saat 14:51
          Permalink

          Akdeniz illerinde iki çeşidi var. İlki, Hatay ve Mersin civarında Zanzalak, Zenzelah (Farsça Azederach kelimesinden mi geliyor bilmiyorum) Tespih ağacı namıyla şehir merkezindeki kaldırımlarda boy gösterir. Çiçekleri, tipi, kokusu ve rengiyle leylağı çağrıştırır. Bir yazımda kullanmıştım. Diğeri de Amonos dağı eteklerinde köy bahçelerinde görülür. Tespi (Akgünlük) derler. Yakın zamana kadar tohumlarını ezerek akarsuda balık tutarlarmış. (Ağaçlar konusu da bir derya)

          Yanıtla
  • Ekim 3, 2023 tarihinde, saat 15:34
    Permalink

    big 666 สล็อต ค่ายชั้นแนวหน้าศูนย์รวมเกมไพ่มากมาย pg slot เป็นคาสิโนถ่ายทอดสด แจกไพ่จริง วิเคราะห์ได้ ไม่มีดีเลย์รวมทุกค่ายในเว็บไซต์เดียวสามารถโยกเครดิตได้ตลอดไม่มีสะดุด

    Yanıtla
  • Ekim 5, 2023 tarihinde, saat 08:39
    Permalink

    เล่นผ่านมือถือง่ายๆ เล่นได้ไม่มีสะดุด แจกเครดิตฟรี 100 เพื่อทดลองเล่นสล็อตทุกค่าย 1 บาทฝากได้ ทดลองเล่นสล็อต naga

    Yanıtla
  • Ekim 5, 2023 tarihinde, saat 08:39
    Permalink

    เว็บตรง ไม่มีขั้ต่ำ 1 บาท ก็แตกได้ สล็อตเกมแตกดี ทุกเกม เข้าแจ็คพอตใหญ่ เท่าไหร่ก็ถอนได้ เล่นได้ไม่จำกัด จ่ายเงินไวได้เงินง่าย เกมดีเกมดัง ทดลองเล่นสล็อต pg

    Yanıtla
  • Ekim 5, 2023 tarihinde, saat 08:39
    Permalink

    เว็บตรงไม่มีเอเย่นต์ จ่ายตรงจากเว็บ สล็อตค่ายใหญ่ ทำเงินได้ไม่อั้น ปั่นสล็อตค่ายใหม่ ได้เงินเร็ว สล็อตเกมแตกง่าย ค่ายใหญ่ที่สุด รวมไว้ที่นี่ lava เว็บใหม่

    Yanıtla
  • Ekim 5, 2023 tarihinde, saat 08:40
    Permalink

    เกมแจกดี แตกทุกวันต้องเว็บนี้เท่านั้น แจกดีแจกไม่อั้น ได้เงินไว ถอนไว เงินเข้าไวที่สุด สล็อตแตกง่าย จ่ายเร็ว เกมสล็อตทดลองเล่นฟรี สล็อตมาใหม่เว็บตรง ทดลองปั่นสล็อต

    Yanıtla
  • Ekim 5, 2023 tarihinde, saat 08:40
    Permalink

    เว็บสล็อตค่ายใหม่ รวมเกมทุกเกม แตกง่าย เล่นเกมสล็อตได้ไม่มีขั้นต่ำ แจกโบนัสทุกวัน ถอนง่ายจ่ายเงินจริง เล่นได้ทุกวันไม่ต้องดาวน์โหลด superslot

    Yanıtla
  • Ekim 20, 2023 tarihinde, saat 06:36
    Permalink

    pgslot เว็บตรง สล็อตแตกหนัก pg
    สล็อต เว็บตรง 2023 โอกาสชนะสูงสุด

    Yanıtla
  • Ekim 20, 2023 tarihinde, saat 09:28
    Permalink

    โลกใหม่ที่นำความสนุกสนาน pgslot work
    และความหลากหลายของเกม pg slot เว็บตรง

    Yanıtla
  • Ekim 20, 2023 tarihinde, saat 09:38
    Permalink

    สล็อตเว็บตรงแตกง่าย pg slot ถอนโบนัส ได้ไม่จำกัด สล็อตเว็บตรงแตกง่าย

    Yanıtla
  • Ekim 20, 2023 tarihinde, saat 09:44
    Permalink

    ให้เลยโดยยังไม่ต้องเติมเงินเข้าเว็บ เครดิตฟรี50 เพื่อให้สมาชิกของเว็บได้ทดลองเข้าเล่นเกมเดิมพันต่าง ๆ ภายในเว็บแบบเต็มที่

    Yanıtla
  • Ekim 20, 2023 tarihinde, saat 09:50
    Permalink

    คาสิโนออนไลน์เว็บตรง สล็อตวอเลท
    เป็นเว็บไซต์ที่กำลังมาแรงที่สุดในการให้บริการเกมส์สล็อตออนไลน์

    Yanıtla
  • Kasım 27, 2023 tarihinde, saat 04:56
    Permalink

    เว็บไซต์ตรงไม่ผ่านเอเย่นต์ เป็นเกมออนไลน์ที่นักพนันออนไลน์หลายท่านรู้จักเป็นอย่างดี 918kiss เป็นเกมที่ได้เงินจริงและเล่นง่าย เว็บไซต์คุณภาพดีที่สุดที่ให้เครดิตฟรีบนเว็บไซต์ นำเสนอเกมสล็อตมากกว่า 200 เกม กำไรจริง ถอนเงินเข้ากระเป๋าสตางค์ของคุณเอง

    Yanıtla
  • Aralık 6, 2023 tarihinde, saat 09:02
    Permalink

    เล่นเกมสล็อตออนไลน์ ไม่มีขั้นต่ำ PG SLOT WALLET ฝากถอนรวดเร็ว ผ่านวอเลท ด้วยระบบออโต้ 24 ชม.

    Yanıtla

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir